
Árni B. Helgason:
Guðsgjafaglíma - eller
kællingens uldtæsende bulimia?
Rifla um höfundsköp og
eignaréttarvísindi ný og
gömul -
1. lota
|
Vilji listamaður skapa háleit áhrif með litum þá kýs hann
ekki hvítt, grænt, gult, blátt, ljósrautt eða fjólublátt,
heldur þunglyndislega liti, svart, brúnt og purpurarautt.
Ljós í myrkri með orðum Matthíasar Viðars |
Af texta þessum er það að segja að sumt er skrifað
upp eins og ég hafi lært það, það ég man, annað líkt eftir húsgöngum
og afturgöngum og eru úr sumum hendingarnar teknar traustataki.
Annars er þetta blendingur sem rekja má til ýmiskonar ritsmíða, svo
sem æviminninga, heimsádeilu, blaðagreina, kveðskapar, sagnfræði,
smásagna og sagnafróðleiks og þar fram eftir götum; en umfram allt
er þetta rifla, diktur bæði að formi og efni. Á erlendu máli mundi
svona form líklega kallast dontsay-romanza.
Undir Reykvíkingastemmu Morthens eða Megasar
Glímdi oft um fremd og fé,
fann og upp og gaf þeim gróðann
Ísafoldar fylgju, sem féllu á hné -
nú Snæfellsásinn á'ann.
Eins í boxi og hart fram sté
við eignarréttinn sjávar sjálfan,
skyldi Laxness honum krjúpa á kné -
samt akademían á'ann.
Á nú blámi Íslands bátt,
bánkinn ekki á Laxness-trúna.
Í tvítugs lotu græðgi ásátt, áfátt -
níræðs byrji núna.
Heims um ból í himnahjúp
höfundskapa óskabörnin mælast:
Gaf hver Íslandssól? Og ríkin djúp?
Gefðu, Dóri, ég gaf seinast!
Til athugunar sannleiksprúðum lesendum. Margir munu
veita því athygli að fylgt er fordæmi Íslendingasagna í því að
skírskota til gróða og eignar sem gæti verið fyrir hendi þó hitt sé
eins víst að svo sé alls ekki. Fyrir bragðið er ekki vænlegt til
árangurs að leita í hillum hjá bóksýslumönnum að gróðaheimildum eða
heimanfylgju eða mundar; og þó höfundsköp séu nefnd, og menn kannist
við þau, er þó vissara að bera saman við bókaramennt sem hefur "öll
réttindi áskilin". Ýmis lagasýslan sem kemur til álita í
framanskráðum texta hefur ekki © heldur byrjar einungis á að
þjóðinni séu áskilin öll eignarréttindi og svo punktur á eftir
stemmu, hvað sem það nú annars þýðir. Sést hvergi að lýst hafi verið
með neinum hvað þá heldur heyrst hafi neinn brúðarmarsinn; í
kvöldsins hægláta húmi má þó einatt heyra bylgjunnar sog.
Í
tilefni af níræðisafmælinu hefur verið lesið líkt og úr grallaranum,
nema hafi verið reiknað út í Hollandi, að upplausnarvirði 20
milljóna kílóa selds hlutar af ímynduðum heimanmundi afmælisbarns -
sem sagt einskonar smásöluvirði veiði eða ígildi gefinnar
fiskímyndar - væri um þrefalt meira en heildsöluvirði jafnþyngdar á
einu bretti.
Það
er og. En þetta þýðir á barnamáli, svo dæmi sé tekið, að ef öll sýnd
veiði landsmanna hefði verið handsöluð t.d. EBE eða Noregi í
fæðingarhríðum árs 1984 sem vinarvottur eða ný sáttmálagjörð á einu
bretti, líkt og einn allsherjar kaupmáli eða heimanfylgja í einum
handhægum pakka, líkast og eiguleg jólabók, í stað þess að taka þann
kost að semja um gjafveiði til handa mörgum missmáum og misjöfnum
biðlum, að þá gæti ímyndað heildsöluvirði málans nú legið nærri um
hálfu öðru hundraði milljarða króna á heildsöluvirði ímyndaðs
heimanmundar. Á hinn bóginn gætu þessar gjafir skaparans verið um
500 milljarða króna virði miðað við hæsta smásöluvirði einstakra,
smæstu munda biðla, sem sagt alls óháð löndum og lausum aurum, en um
350 milljarða króna virði miðað við smásöluverð miðlungi smárra
munda, þá oft í tengslum við allskonar battarí og gæti þá kallast
ýkt heildsöluvirði eða lyppuð upplausn mundar. Sé aftur á móti miðað
við einingarverð í alvöru stórfiskaleik, t.d. viðskiptin með
Eyjafjarðarsól, að mannfólki, mannvirkjum, bátum og búnaði eðlilega
slepptu, myndi sem sagt þessi sami heildarmundur skaparans leggja
sig á um hálft annað hundrað grallaramilljarða, nú á tvítugs
fæðingarhátíð frelsunarinnar og fræða.
Má
af þessu nokkuð ráða hve gjafir skaparans vega æði misþungt í pakka
- og þá ekki síður hve það kann að vera ægi áhættusamt að vera að
höndla með annarra manna eigur, hvað þá gull í mundi heillar þjóðar
sem einn góðan veðurdag gæti tekið upp á því að leysa mundinn til
sín með kúgildum öllum og kirkjuhjáleigum, smáfiskum að bótalausu og
meira að segja stórfiskum einnig, fræðilega séð, og reyndar að
fullum og réttum lögum einnig, þó sárt sé að segja grandalausum; en
þannig er nú þessi heimur.
Smásöluálagning í almennri, löglegri verslun er
gjarnan á bilinu 25 til 50 af hundraði eftir eðli viðskipta, í stöku
mjög áhættusömum greinum þó allt að fullu hundraði, svo sem þegar
hætta af völdum rýrnunar, lítils geymsluþols eða önnur viðkvæmni
getur gert vöruna að litlu sem engu eða sölur eru háðar verulegum
sveiflum samfara miklum uppihaldskostnaði. Sé kostnaður við
viðskipti smár og áhætta af þeim mjög lítil, svo sem í viðskiptum
með trausta gjaldmiðla, þá er álagning nær hverfandi, en
álagningarafsláttur í stórviðskiptum, svo sem milli banka,
sáralítill sem hlutfall af heild. Varla nema í allra vafasömustu
viðskiptum nær smásala þreföldu heildsöluvirði, svo sem þegar
verslað er með hverfulustu gjaldmiðla bananalýðvelda eða reiknað er
út gramma-upplausnarvirði ljósfælnasta og ofur viðkvæmasta
kílóavís-varnings frá Amsterdam. Flutningskostnaður og við
millifærslu fjár í slíkum viðskiptum er hreinir smámunir en áhættan
á hinn bóginn ískyggileg. Sé eitt fremur ljósfælið gramm vegið móti
kílói af ímynduðum, ósýnilegum smásölufiski kemur á daginn að
stærðargráða einingarverða er nokkuð áþekk. Hið sama kemur og í ljós
á heildsalanna vegasalti í þeirra stórfiskaleik. Á ægi háu
stórsölu/smásölu-hlutfalli beggja greina er því aðeins grallaramunur
en ekki fjár.

Því er það að bankar, bátar og menn fara sér afar
varlega á gruggugu vatni. Því meira magn sýndrar veiði en ekki
endilega gefinnar, því meiri er áhættan, þó í sjálfu sér einföldustu
viðskipti séu í heimi að hreinum sýndarkaupmálum einum slepptum.
Færsla á ímynduðum fiski af einni kennitölu á aðra kallar einungis á
færslu andvirðis sömu kennitalna á milli, eða færslunnar
samningsígildi; sem sagt ósköp líkt hverju öðru gjaldeyrisbralli;
díllinn klár og allir kvitt, samkvæmt stjórnarskrártúlkun dagsins,
sem m.a. felur í sér að blóm, tré og báta skuli eigi lengur telja
lögaðila; báta má þó fara í kringum á fiskímyndaveiðum líkt og
stunda má aflátssölu á hverjum öðrum bankareikningi. Hvort gjafverð
á Eyjafjarðarsól eða ekki veltur svo alfarið á sáttmálatúlkun þings,
eða þjóðar vilja, og stjórnarskrártúlkun morgundagsins. Óneitanlega
áhættusöm viðskipti og alls óvíst að EBE eða Noregur kærðu sig
nokkuð um Íslandssól alla nema þá fyrir hreinan spottprís, eigandi á
hættu enn aðra stjórnarskrártúlkun hinn daginn, ellegar
endurholdgaðan þings vilja í haust með stólaskiptum. Híf opp æpti
kallinn inn með trollið inn. Ísafoldarfylgjan bara helvítis
geðþótti. Hann er að gera haugasjó inn með trollið inn. En geðþótta
þings og réttardanssporinu yrði kallinn klárlega að hlýta eins og
skot sem og EBE eðlilega eller gamle Norge eller hverjir þeir væru
handhafar heimanfylgjunnar á hverjum tíma, hvort sem væri þeim sýnd
veiði og keypt eða á hinn bóginn forðum gefin eða vangefin eða hvað
skyldi kalla það. Þú mikli eilífi andi, ó key. Og við sem sagt
krókna úr kulda í kofa þarna við Hudson Bay? gætu þeir tekið
hástöfum undir með kallinum, allir fiskarnir stóru undir steini,
bankastjórarnir svo og hvíslað undir í kór: Það er og.
Þeir
sem voru dæmdir til svo milds gjaforðs fyrir hartnær tuttugu árum
hafa nú flestir selt heiður sinn, styrk eða bætur, eða hvað skyldi
kalla gustukina, margir af ótta við að aftur væri af þeim tekið;
margra var freistað með gylliboðum um að spila með í rúllettu uppi á
hinu harðara landi. Lotu eftir lotu var spilað og leikið sér með
kúgildi fyrir fiskígildi eða ærgildi fyrir arfinn, og var þó á
stundum aðeins einnar lotu gaman, þangað til mundurinn var af þeim
vélaður flestum, sem voru svo oft miklu betri og meiri útgerðarmenn
á Rússíbananum eða á Flæmska, jafnvel á Rauða torginu á stundum, en
að kynnu að taka þátt í svo grimmúðlegum rússneskum leik með aðeins
sjöttungs líkum til vinnings. Lotu eftir lotu safnaðist
ímyndagróðinn á æ færri hendur fiskímyndafræðinga og spákaupmanna
miklum stórtækari en í öllum stóla og staðamálum gömlum samanlögðum,
að loks nánast í einni lotu var gert út af við þá flesta sem eftir
leifðu með nokkrum leiftrandi á kjammann í litla hjartarbananum
síðasta og svo vinstrihandar gustukaverki pappírstígranna litlu
heimskreppunnar heimatilbúnu sem ég held banaði næstum kaptuganum
óborganlega enn sprelllifandi í Brasilíu (þið munið hann Jörund);
nema þá jafnhendis væru krepputökin eða í öfugri röð ellegar væru
kokgleyptir - nema hafið og jörðin hafi
þótt
geyma þá suma best? Flestir hinna stóru sem eftir lifðu höfðu
eðlilega fengið hin ægi stóru forskot í fyrstu lotu - mestan
ímyndamundinn, eða hvað skyldi kalla aflátin, íkona? - þó bankarnir
með allt sitt á þurru, eðlilega, allra útgerðarstyrkja og ímynda
mest. Höfðu þó sumir þarna á meðal óneitanlega mátt byrja brallið
með tvær hendur tómar eða bara alþingis autobanastyrkina.
Í þessari lotu hefur ekki neitt verið látið neitt
uppi um sáttmálavirði Laxness, hvorki upplausnarvirði né
heildsöluvirði, ekki heldur á hverjum degi sem Bárður kaupir. Það
eitt við vitum nokkurneginn fyrir víst, fyrir utan rúbluverðið á
Laugaveginum, er hvað hann kostar í jólapappír með eða án slaufu og
hala í MM-Eymundsson, án plastpoka í Bónus, eða bara vafinn um í
Moggakálfa og roðskinn hjá Hafliða síðan Þjóðvilji gamli heitinn
mátti leggja niður grallaraskottið sitt - eða fær Hafliði líka
fréttarstertina skuldahalaklipptu? Svo hið alkunna við vitum að
varla neinn virðingarvandur á'ann ekki í leður um brotinn og gull.
Það er því stórlega vafasamt spursmál hvort hægt væri að beita
einhverslags EBE-smjörlíkiskvarða á svo íslenska bókaramennt. Þá
væri líka fjölmart eftir að reikna og heildsöluvirðið enn
óútreiknanlegra eftir því sem fleira væri tekið með í reikninginn,
notað eða nýtt eða lesið, illa lesið, ólesið ellegar ímyndað. Eða
hvurs virði er trúin? Hvurs virði gustukaverkin? Hvurs virði allt
battaríið í kringum hann? Og svo spilafélaginn, sem er sagður hafa
átt svo stórt hjarta að það hafi orðið að skera úr skrifborðinu
hans, að rúm væri fyrir allt saman. Hvað skyldi hann vega í reislu
skaparans, hvort sem væri í heildsölu eða smásölu, með engin eða öll
spil á hendi? Að nú ekki sé minnst á grallaraskapinn í báðum! Var
hann ekki og er enn óborganlegur? - Hvort sem væru í eða ekki í
sjakket? myndu reikningsglöggir beinstefnumenn kannski vilja botna
spursmálið. Æ, myndi það skipta máli? Nema kannski myndu vilja bæta
enn um betur og taka vængina með í reikninginn? Þá þeirra - eða
vísinda og ímyndafræðimannanna háfleygustu í svona löguðum
frelsunarfræðum og höfundskapa og eignarréttar og vísindum?
Þú
ert frelst úr tröllahöndum, var eitt sinn haft á orði, af allt öðru
tilefni í allt öðrum stórfiskaleik. Þó önnur væri Sólrún en sú í
sigurhæðum sem til var mælt þá er alveg víst að sólin mun áfram
skína yfir Skagafirði og spegla sig löngum í Eyjafirði einnegin. Þá
Akrafjall og Skarðsheiði falla í skuggann eins og fjólubláir
draumar, má vera, þó samt sumir vilji nú meina að ekkert sé fegurra
en vorkvöld í Reykjavík. Enn aðrir segja að það sé í
Húnavatnssýslunum og má svo sem vel vera; enn aðrir uppi á Skaga;
enn aðrir undir Jökli. Um þetta hafa verið háðar margar
guðsgjafaglímurnar og heldur þá hver fram sínum fugli fegurstum,
jafnvel með quatrain-rómönzur að vopni líka, dontsay líka, jafnvel
many-turns; og eiga önzurnar þó til að snúast í höndum á
snarhentustu glímuköppum ekkert síður en fugl að smjúga úr hendi og
hverfa í framandi skóg, jafnvel skipaskóg á framandi eyri, jafnvel
endurholdgast sem tveir í skógi fuglakaupmanns. Þannig hefur löngum
öldum og síðkvöldunum saman orðið til sægur æviminninga,
heimsádeilna, blaðagreina, kveðskapar, sagnfræði, smásagna og
sagnafróðleiks og þar fram eftir götum, svo sem minnst var á í
upphafi, að ógleymdum öllum húsgöngunum og afturgöngunum þar sem
átthagarnir eru hafnir upp til skýja. Hvergi birtist þó áttagaástin
í sterkari mynd en í heimsádeilunni þar sem oft, og iðulega á
ísmeygilegan máta að vísu, átthagarnir eru hafnir svo hátt yfir allt
með því að nefna þá hvergi að þeir bókstaflega takast á loft í
hillingum fyrir augum lesenda yfir ljótleikanum sem er lýst allt um
kring.
Til
að koma öllu þessu til skila hafa íslenskir leiðsögumenn gjarnan
brugðið á það ráð að bregða upp leifturmyndum af lífi og starfi í
sögu þjóðar handa þeim útlendingum og sendiherrum þjóða sem hingað
hafa ratað alla leið yfir Hafsbotna. "This deal is a crime Keel,"
var til að mynda hann Zoëga gamli vanur að segja á Kili og af slíkum
áhersluþunga að öll héröð landsins og miðin með svifu jafnhendis
fyrir hugskotssjónum túrhestanna í sólroðnum hillingum
sjóndeildarhringinn allt um kring. Sem sagt í andstæðumynd
hendingar. Stebbi "guide" var ekki aðeins þekktur fyrir að ætla að
afvegaleiða Eimskipafélagið fyrstur manna heldur líka unga menn.
Báru sumir þess menjar alla ævi og enduðu jafnvel sína tíð sem
forhertustu fuglafræðingar, þó kæmi fyrir lítið að hann ætlaði sér
að snúa sjálfum sólkrossinum í vestur, sem auðvitað snýr alltaf eins
sama hvernig er snúið og þó alltaf fyrir horn. Enn hugmyndaríkari
leiðsögumenn síðari tíma lögðu einfaldlega til að leggja alla krossa
af og skipta um nöfn og gjarnan númer líka og bregða svo upp nýjum
leifturmyndum í ljósi nýrrar sólar - nýjum kúgildum lífsímynda og
hjáleigna í sögu þjóðar. Athuguðu þó ekki frekar en Tjallinn, þegar
hann breiddi yfir nöfn sín og númer, að jafn vel sást til hans á
gruggugu vatninu eftir sem áður. Þetta hefði fuglafræðingurinn
forhertasti svo vel getað sýnt þeim fram á til dæmis með sögunni af
sjálfum keisara fuglanna, strútnum, sem einlægt stakk höfðinu í
sandinn svo að hinn æðri endinn vísaði upp, gulróan og halinn. Og
félaginn, forhertasti gulróufræbúðingur sem saga heims um getur,
getað kórónað kennsluna á sinn hátt svo að engum liði úr minni nafn
og númer, hvað þá heldur bossinn og sterturinn - sjálf
strútsímyndin.
Stefán
"guide" Stefánsson hlýtur að hafa verið mjög forhertur leiðsögumaður
og ekki haft svo lítið á samviskunni þegar hann endaði sína tíð, þó
ekki tækist honum að snúa Eimskipafélaginu. Hér verður ekki höfð
eftir vísa sem hann kenndi ungum í æsku, enda vart prenthæf nema þá
hendingum væri laumað sem hálfgerðum hulinsrúnum inn í mjög langar
þulur, eða þá helst ekki hafðar fyrir öðrum en Vestlendingum eða
öðrum útlendingum, og hefur Stebbi áreiðanlega gengið hart fram í
því sem öðru þegar hann var að véla af þeim hlutabréf í
eilífðargufuvélinni. Hvað um það, ég hef fyrir satt að Danir sem
heyrðu vísuna hefðu gengið svo hart eftir því að fá hana þýdda fyrir
sig að loks hafi henni verið snarað handa þeim þótt ótrúlegt megi
virðast.
Með dönsku lagi?
Ved fosterhindegluggen grum
en uldtæsende kælling
hyler sit psalterium
imens hun söber vælling.
"This deal is a crime Keel," skilur eðlilega hvert
nútíma mannsbarn á augabragði og verður síst illt af að finna til
ástar á átthögunum blossa upp í brjósti sér líkt og andstæðuhendingu
væri veifað, og enn síður ætti að vera hætta á að dulrúnir undir
dönskum hulinshjálmi rugli mjög barnshugans rím, svo mjög hin
fornari prentsmiðjuíslenska hefur fyrir löngu verið af tekin, a.m.k.
enginn tekur lengur alvarlega. Eftir því sem ég hef komist næst er
íslenska frumgerðin ort af hinum merka fjölfræðingi Páli Þorkelssyni
gullsmið, og þá e.t.v. orðið að húsgangi í meðförum gamla Geirs og
víðförla leiðsagnara, samtíðarmanns hans heldur í eldri kantinum; þá
örugglega á ensku, enda hann þá einn örfárra landsmanna mæltur á þá
mjög svo framandi tungu; var hann ófá sumrin leiðsagnari útlendra,
oft enskra ferðalanga. Þá liggur í augum uppi að ort hefur Páll með
heimsádeilu í huga, þó í aðra röndina kynni að hafa verið til gamans
gert, sér og innvígðum gildisbræðrum til skemmtunar. Náð hefur hann
að þjappa svo rækilega saman öllum hinum margvíslega sagnasjó,
þessum margumrædda sjóði, að þeir hljóta bókstaflega að hafa ljómað
af ást til átthaganna, þeir bræðurnir allir í anda.
Það er leitt ef hvort tveggja er týnt og jafnvel
tröllum gefið, hin enska og að líkum mjög víðförla útgáfa á sinn
hátt, svo og hin eina sanna íslenska frumgerð þessa átthagaljóðs í
heimsádeiluklæðum. Það er vægast sagt harla vafasamt að áðurnefnd
slitur sem finna má í romsuþulum séu Páls hendingar hreinar og
tærar. Mín kenning er sú að hestasveinn Geirs hafi náð slitrum úr
kvæði Páls í enskri þýðingu húsbónda síns, eðlilega verið búinn að
læra af honum og ferðalöngunum eitthvert hrafl í málinu, slitrurnar
svo verið reittar af sveininum og slitnar upp úr sínum eðlilega
jarðvegi sem hverjar aðrar stolnar gulróur á bæjum landið um kring
og sumar étnar af draugum á Kili. Þannig hafi húsgangurinn fengið
undir sig fæturna, sem sagt í líki dönskumælandi en þó íslenskrar
afturgöngu enskrar þýðingar Geirs á glataðri frumgerð gullsmiðsins.
Eða glataðri æru, jafnvel, ef einhverjir skyldu nú hafa tekið að
skilja dönsku bókstaflega, svo augljóslega danska snarhendan ber með
sér að hafa verið snúið ansi óbeint og óörugglega af hestasveini
Geirs og gulróubófa, með einhverri aðstoð eldhúsmella síns tíma að
vænta má, kannski til að fá sleikt sig upp við danskinn á kostnað
húsfreyjanna.
Þetta
er einkennileg vísa, kannski ekki beinlínis leirburður, en ég efast
um hún sé skotheld, með fullri virðingu fyrir bófanum. Ég skil til
dæmis ekki af hverju hindeglugge er kallaður grum þó hann sé úr
fosterhinde. Fosterhinde - er það ekki sem kallað er amnion á
alþjóðamáli, í síðari tíð air-bag á engilsaxnesku, kallað
líknarbelgur eða fósturhimna á ástkæra ylhýra? Aðeins óhreinn,
gamall og gróinn skítur er gróm, en hljóta það ekki að teljast hrein
helgispjöll að kalla svo þann heimsins skírasta? Og því er kællingen
ekki rám eða að minnsta kosti skrækróma eins og eðlilegt væri að
ætla af kerlingu hvort sem væri að lyppa eður ei? Eða af hverju er
hún nefnd kerling? Af því hún er að lyppa? Brygðu dömur sér í
ömmustólinn og lyppuðu smávegis fyrir hana fóstru sína, væru þær þá
þar með orðnar að kerlingu? Eða ömmudrengirnir! Nei, ekkert er
sjálfgefið. Nema að sönn kerling er alls ekki bara gömul kona heldur
líka rám nú eða skrækróma eigi hún að geta grenjað á grallarann,
annars myndum við ekki kalla hana kerlingu heldur bara gamla konu að
kyrja sinn velling og sálmagraut.
Liggur ekki beinast við að ætla að þessar slitrur af
glataðri frumgerð gullsmiðsins séu einfaldlega hreinn uppspuni eða
vægast sagt mjög ósmekklegur útúrsnúningur bófans og mellanna á
hreinni, að vísu ensk-þýddri, guðsgjafaglímu Páls, jafnvel sannri
gullgerðarlist, nú alveg glataðri gullaldarlist? Eða hvað er að
lyppa? Það var gert með fingrunum. Það voru búnar til
spinnanlegar lengjur úr táinni ull sem maður hafði í keltu sér
og lagði upp í hlykki eða bugður, og þessar lengjur
eru kallaðar lopi eða lyppa. Einmitt! Uppspuni er spinnanlegur!
Útúrsnúningur er hlykkjóttur, í bugðum!
Hefur
hestasveinninn þá verið sannkallaður erkibófi, ekki bara gulróubófi,
og vinnukonurnar sannkallaðar mellur, ekki bara eldhúsmellur? Hyski
sem hefur svifist einskis í að snúa út úr fyrir sauðmeinlausum Dönum
og afvegaleiða með hreinum uppspuna og útúrsnúningi það íslenska
almúgafólk sem gat klórað sig nokkurn veginn fram úr saltaranum á
blygðunarlausri dönsku; hyski sem kunni þó ekki sjálft að segja rám
paa dansk, bara kælling? - Alls ekki! Þvert á móti er það niðurstaða
mín að þetta hafi síður en svo verið neitt hyski heldur einstaklega
vel innrætt alþýðufólk, vel að sér til hugar og handa, vitandi vel
að dropinn holar steininn, semsé ekki modern bolsévikar, enda þeir
þá ekki heldur uppfundnir til að mala og méla allt mjölinu smærra.
Þræðir gömlu gildanna lágu víða. Páll og Geir og gildisbræðurnir
gömlu hafa verið sér þess vel meðvitandi hverju fram fór. Þetta voru
upplýstir menn með ólýsanlegan áhuga á framförum, hver á sína vísu.
Páll leit svo á að tungumálið væri til alls fyrst. Gjarnan skyldu
allir í heimi tala sömu tungu, sama mál, gullið mætti þar fyrir glóa
og lýsa veginn á himnum. Gamli Geir var fæddur í moldarkofa eins og
þeir allflestir og glímdi fyrst framan af ævi við Ægi með
lopavettlingum í lýsisstakk á opnum bát og aftur opnum bátum, reri
lengi úr grjóthnullungavörum suður með sjó, flutti svo sjóbúð sína
innar og keypti fyrstu skútuna, Fanný, þá dönsku, í félagi við þá
Kristinn völund í Engey og Hlíðarhúsa Jón, keypti svo Reykjavík.
Einhvern
veginn finnst mér endilega að Stefán hafi lært til "guide" hjá Geir
en má vera mig misminni hrapalega. Látum samt svo vera að hann hafi
verið sjálfur hestasveinninn, þá enn að slíta barnsskónum á
leiðsagnarabrautinni, sem sagt ekki enn orðinn forhertur
afvegaleiðandi óskabarna þjóðarinnar heldur enn þægur ljár í þúfu
þeirra Geirs og Páls að breiða út fagnaðarboðskapinn á þeirra
ýmsustu vísu: Fyrst ruglum fyrir þeim tungumálinu svo að enginn
skilji hvers annars mál, þá verður eftirleikurinn auðveldur - kennum
þeim að tala á ný, helst eina góða alheimstungu, hefur Páll a.m.k.
helst viljað hafa það, svo að fara búa búmannslega, fara út úr
moldarkofunum og byggja vatnshelt, svo að gera út, að bragur verði á
alminnilegur!
Skál! kynnu þá sumir vilja segja eða hvort ég vildi
ekki heldur þegja? - Gott og vel, skáldum þá ekki meira í þessar
launhelganna eyður, hellum þessu í vaskinn eða leggjum í glatkistuna
en búum okkur heldur af alvöru undir glímu við nútíma sagnfræði, sem
sagt sanna bókmenntafræði eða hvað skyldi nú kalla hann Tvíbjörn,
Þríbjörn, Fjórbjörn íslenskra fræða einhlítu nafni; eða hvað þeir
annars skyldu verða margir við að glíma í þeirri næstu lotu...
___________________________________
í febrúar, 2004
1. lota glímu
2. lota glímu
3. lota glímu
4. lota glímu
5. lota glímu
prenta skjal
Rómanza:
heim á kvist
|