Strandbyggðin - hafnarhverfin

2. Umferðarskipan (apríl 2004)

Helstu umferðaræðar og aðkomuleiðir

Lögð eru drög að byggð þar sem annars vegar eru hús, bryggjur, götur, torg og gróður og fremur hægfara umferð en ekki íþyngjandi, hins vegar hröð umferð neðanjarðar í fyrirferðarlitlum mjógöngum og lágstokkum fyrir fólksbíla og önnur minni ökutæki á meginleiðum.

Gatnakerfi á yfirborði miðast þá við jafna umferð án teljandi hindrana á gatnamótum. Vægi umferðarljósa minnkar svo að ýmist má sleppa þeim eða búa þau skynjurum sem einungis hömluðu umferð þá sjaldan þörf væri á, eða á hinn bóginn setja hringtorg á gatnamót. Allt flæði umferðarinnar verður því jafnara, hvort sem er ofanjarðar eða neðan, leiðir ávallt greiðar og lausar við umferðarteppur á annatímum. Enginn er knúinn til að fara gangaleið eða um stokka, enda ávallt val um tvær leiðir, gegnum byggðina eða undir hana, nema fyrir hin tiltölulega afar fáu ökutæki sem eru yfir stærðarmörkum ganga og stokka.

Birta uppdrátt:  í stærri mynd (370 kb) - í fullri mynd (960 kb)

Ein akrein á hindrunarlausri ganga- eða stokkleið getur annað allt að því á við tvær venjulegar akreinar á venjulegri stofnbraut með tafsömum ljósum og gatnamótum. Umferðarflæðið eykst því all verulega og að sama skapi öll landnýting á yfirborði. Hraðleiðir um stokka og göng gera kleift að lækka hámarkshraða á yfirborði og þar með byggingamörk vegna hljóðverndar. Engu að síður gengur umferðin greitt fyrir sig vegna þess hve farartækin eru færri og því lítið um tafir á gatnamótum.

Tvenn mjógöng, 15 til 20 fermetrar að þverskurðarmáli, heilboruð fyrir hvora akstursstefnu á tvístefnuleið, samanlagt þverskurðarflatarmál um 30 til 40 fm, eða rétt um helmingur af venjulegum tvístefnu-gögnum fyrir öll ökutæki.   Göng þarf því minna að styrkja sem þau eru mjórri, jafnvel lítið sem ekki neitt þegar best lætur, auk þess sem þau krefjast lítillar bergþekju. Þegar verst lætur í víðustu göngum í brotgjörnu bergi getur kostnaður við styrkingar ganga numið jafn miklu og við sjálfa gangaborunina og brottflutning efnis.   Þá má ætla að heilborun ganga eigi almennt betur við eftir því sem göng eru mjórri, sérstaklega hér á landi þar sem jarðlög eru víðast hvar fremur lárétt í eðli sínu vegna ungs jarðsögulegs aldurs. Heilborun hefur líka þann kost að yfirborð gangaveggja verður mun sléttara og því minni hætta á alvarlegum slysum missi ökumaður stjórn á ökutæki og það rekist utan í vegg, fyrir utan að hætta á árekstri farartækja er kæmu á móti hvort öðru væri engin í mjógöngum.     Hætta af völdum jarðskjálfta og hruns væri til muna minni og viðhaldskostnaður mjóganga hverfandi samanborið við víð göng. Hætta á slysum af völdum elds væri að því leyti miklu minni, að samliggjandi mjógöng væru sam-tengd með ákveðnu millibili með akfærum opum með sjálfvirkt opnandi eldvarnar-hurðum á milli og þjónuðu þannig hvort öðru sem öryggisgöng, auk þess sem útskot væru með jöfnu millibili, með öryggissímum og slökkvibúnaði.

Séu göng og stokkar tengdir bílakjöllurum, þá dregur enn frekar úr umferðartöfum ofanjarðar og styður þá hvað annað - greiðar ferðir til og frá, einkabíla sem og almenningsfarartækja, og rými eykst fyrir þétta byggð jafnt sem fyrir opin svæði og almenningsgarða, án truflunar af hávaðasamri og mikilli umferð. Útblásturs- og rykmengun minnkar - ofanjarðar vegna minni og hægari umferðar, en neðanjarðar væru göng og stokkar loftræst og menguðu lofti blásið út og upp í loft, upp yfir byggðina.

Fyrir miðri myndinni að ofan er 17. júní torg og hringleika- og veitingahúsið Jökulsbúð, vestur undir túnjaðri Arnarhóls. Lega Víkurganga og Skólavörðuganga er mörkuð daufgulum lit.

Myndin að neðan sýnir hvernig helstu stokka- og ganga-leiðir myndu koma saman við neðanjarðarhringtorg undir Jökulsbúð, sem væri reist upp af torginu miðju. Þetta væri stórt 2ja akreina torg sprengt inn undir Arnarhól. Að verki loknu væri hóllinn færður á ný í sama horf og lagaður að 17. júní torgi er lægi upp að Jökulsbúð og túnjaðrinum.

Þó ekki sé sýnt á myndinni mætti leggja tvær akreinar í dýpri viðbótarstokk, eina fyrir hvora stefnu, undir torgið á milli Geirsgötustokks og Víkurganga, ef sýnt þætti að torgið eitt og sér annaði ekki umferðinni. Mest öll umferð milli Geirsgötustokks og Víkurganga færi þá undir torgið og létti þannig verulega á því. Þessi tilhögun, sem kallaði á heldur breiðari stokk og göng næst sér, væri talsvert dýrari en vafalaust þess virði, að ekki væri hætta á umferðarteppum við torgið, sérstaklega á hátíðisdögum þegar mikill straumur liggur í bæinn.

Ljósu fletirnir á myndinni að ofan og hér fyrir neðan sýna bílageymslur sem gætu legið undir byggingum á þessu svæði, og næðu þó sums staðar út undir aðliggjandi götur. Því frekar sem tengja má þær beint stokkum og göngum þá dregur úr umferð á yfirborði. Sá möguleiki er einnig opinn að mynda tengsl við bílageymslu Seðlabankans, rétt austan við torgið, þá beint frá Víkurgöngum, og einnig að tengja sömu göng við bílageymslur á Stjórnarráðsreit, þar sem þau færu þvert undir reitinn, áður en þau kæmu undan Skúlagötu og tengdust Sæbraut. Yrði þá að vænta má að reikna með meiri gangabreidd á köflum af þessum sökum, sem reiknaðist þó að talsverðu leyti sem kostnaður af bílageymslunum. 

Almennt er miðað við að bílageymslur myndu vera samnýttar, a.m.k. undir stofnana- og atvinnubyggingum. Þannig væri sjálfsagt að reikna með að bílageymslur Seðlabanka og tónlistar- og ráðstefnumiðstöðvar samnýttust með Listaháskóla og verslunarmiðstöð (byggingunum mitt á milli hinna fyrrnefndu), eins og hér er gert ráð fyrir. Þannig getur ákveðin samröðun bygginga leitt til hagræðis, séu annatímar hluta bygginganna yfir hádaginn en annarra seint síðdegis og á kvöldin og um helgar - svo sem nánar er lýst í þættinum Samfelldri hugmynd að skipulagi.

Miðað er við að Framnesgöng komi í beinu framhaldi af Geirsgötustokki, og þá undir Geirstorgi, en að Þjóðminjagöng tengdust á hinn bóginn torginu sjálfu, hvar gangamunninn opnaðist skammt norðan Vesturgötu. Álag væri því lítið á Geirstorgi, og ekkert af völdum Framnesganga. Mögulega mætti þó tengja Framnesgöng með römpum við Tryggvagötu að vestanverðu við Geirstorg en alls óvíst að nokkur ávinningur væri af því, enda líka þröngt um vik og væri kostnaðarsamt.

Aðalkosturinn við Framnesgöng væri hve umferð myndi létta af Mýrargötu og Smiðjugötu (sem væri ný gata í framhaldi af Tryggvagötu, er lægi gegnum slippsvæðið og tengdist Mýrargötu og framlengdum Bræðraborgarstíg við Mýrartorg) og leggja mætti af allar hugmyndir um stokk á þeim slóðum, svo sem fram hafa komið.

Beita skrunborða - eða birta langsnið í fullri mynd

Hámarkshæð og breidd ökutækja í göngum og stokkum gæti legið nálægt 2,3 metrum -

en innan þeirra marka rúmast um 95 af hundraði allra ökutækja...

 

30 til 35 fm lággöng

Framnesgöng gætu verið tvenn 15 til 20 fm samsíða mjógöng, hvor göng um 4,5 til 5 metrar í þvermál, með vegbreidd um 3,5 metrar og álíka lofthæð, sbr. mynd ofar á síðunni - eða á hinn bógin ein 30 til 35 fm lággöng, boruð og sprengd á hefðbundinn máta, sbr. mynd hér til hliðar. Lofthæð Geirsgötustokks yrði e.t.v. um 2,7 m. Vestantil lægi stokkurinn um 3 metra undir yfirborði, en austantil, nær Arnarhóli, væri dýpt hans um 2 metrar frá núverandi yfirborði, en á hinn bóginn myndi þak stokksins og nærliggjandi svæði þeim megin hækka um einn metra frá núverandi hæðarlegu.

Um það bil þar sem endastöð SVR var í gamla daga, allt fram á 7. áratug, kæmi stórt neðanjarðarhringtorg er næði inn undir Arnarhól og tengdi saman Geirsgötustokk, Víkurgöng og Lækjargötu, og e.t.v. Skólavörðugöng með tíð og tíma, en upp af torginu miðju kæmi mannvirki er myndaði undirstöðu útileikhúss og útisviðs - Jökulsbúð.

Víkurgöng væru áþekk Framnesgöngum að gerð, en miklu styttri en þó stærri um sig og breiðari á köflum, sér í lagi næst hringtorginu, að rúmuðu tvær akreinar á aðliggjandi stefnu. Að austanverðu tæki stokkur við Víkurgöngum, u.þ.b. undir Sölvhólsgötu, sem opnaðist norðan Skúlagötu, þaðan sem akreinar lægju undir brú syðri akreina Sæbrautar áður en sameinuðust brautinni á sitthvorri akstursstefnunni.

Miðað við 60 km meðalhraða ökutækja, með um 30 m millibili (um 25 m, að frátalinni lengd bíls), gæti akrein hvorrar akstursstefnu annað allt að 2000 bílum á klukkustund við bestu aðstæður. 30 km meðalhraði ökutækja með um 15 m millibili (um 10 m frá bíl í bíl), gefur sömu útkomu - ein akrein annaði eftir sem áður um 2000 bílum á klst, sem jafngildir 4000 bílum í tvístefnu.

Með hraðastýringu mætti auka virkni ganga- og stokkaleiða og öryggi þeirra, með því hraðanemar ásamt röð leiðbeinandi vísana á skjám segðu ökumönnum svo til, að samræmi héldist milli hraða og hemlunarvegalengdar. Samsvarandi búnaður varaði við hættum og hamlaði innakstri í göng ef þau önnuðu ekki umferð, auk þess sem fullt eftirlit væri með öllum neðanjarðarleiðum í sameiginlegri öryggis- og stjórnstöð á vegum lögreglu.

______________________________ Miðborg og strönd: 1. Samfelld hugmynd að byggð 2. Skipan umferðar 3. Framkvæmd og kostnaðarmat   © maí 2004 Árni B. Helgason

prenta skjal Rómanza: heim á kvist